Η δυσλεξία ως χαρακτηριστικό σε κάθε άνθρωπο που πάσχει είναι ένα φαινόμενο αδυναμίας της χρήσης και αντίληψης του γραπτού λόγου (ο βαθμός μπορεί να ποικίλλει από άτομο σε άτομο), ενώ στην περίπτωση της ηλικίας που ανήκουν οι φοιτητές μας αναγνωρίζεται από την ιδιαιτερότητα της αδυναμίας τους να γράψουν ορθογραφημένα κείμενα, να απομνημονεύσουν και να οργανώσουν το χρόνο τους. Όμως, το κυρίαρχο χαρακτηριστικό ενός δυσλεξικού φοιτητή είναι το χάσμα ανάμεσα στο τι αντιλαμβάνεται-κατανοεί και γνωρίζει (από τη μαθησιακή του προσπάθεια) και τι αποδίδει στο γραπτό του κείμενο. Για αυτό ακριβώς το λόγο οι δυσλεξικοί φοιτητές δεν εξετάζονται γραπτώς.
Στο ψυχοκοινωνικό επίπεδο, ο φόβος του στιγματισμού (της μαθησιακής ιδιαιτερότητας) σε συνδυασμό με την προκατάληψη και την άγνοια για το φαινόμενο της δυσλεξίας καλύπτει πολλές φορές τον υπεράνθρωπο αγώνα του ίδιου του δυσλεξικού φοιτητή (πού ξεκινάει από τα πρώιμα χρόνια της βασικής του εκπαίδευσης) να ανταποκριθεί στις ανάγκες κατανομής του χρόνου που πρέπει να αφιερώσει στη μελέτη των μαθημάτων του, της απομνημόνευσης πράξεων ή διαδικασιών, της επίλυσης ασκήσεων, των εξετάσεων, κλπ, ενώ σε αυτό τον αγώνα αξιέπαινη θέση κατέχουν οι γονείς ή όσοι από το περιβάλλον του δυσλεξικού φοιτητή υποστηρίζουν την προσπάθειά του να ανταπεξέλθει στις ανάγκες του Τμήματος που φοιτά με το δικό τους προσωπικό αγώνα, τη δική τους μελέτη των μαθημάτων του Τμήματος, την προσωπική και οικονομική τους υποστήριξη και την αφιέρωση του χρόνου τους.
Σε προσωπικό επίπεδο, το άτομο που χαρακτηρίζεται από πρόβλημα δυσλεξίας ίσως να έχει γευτεί από νωρίς την πικρία της διαφορετικότητας, μαθητής ακόμα, όταν αντιλήφθηκε ότι παρά τις προσπάθειές του να παρακολουθήσει το ρυθμό των υπολοίπων μαθητών μειονεκτούσε, ιδιαίτερα αν αυτό το γεγονός δεν διαγνώστηκε έγκαιρα. Χαρακτηρισμοί όπως μεταξύ άλλων, τεμπέλης, νωθρός, άτσαλος, αδύνατος στην ανάγνωση, ελλιπής στη μελέτη του, ξεχασιάρης και ανορθόγραφος (δεν είναι άγνωστο το φαινόμενο αναγραμματισμού ή/και αναριθμητισμού, ε αντί 3, β αντί 8, ρ αντί δ κ.ά.) που είναι πιθανό να του έχουν αποδοθεί χωρίς να είναι δικά του χαρακτηριστικά αλλά χαρακτηριστικά της ιδιαιτερότητας που ονομάζεται δυσλεξία (dyslexia). Η «ειρωνεία» όμως είναι ότι ο δυσλεξικός φοιτητής, που εμπλέκεται στη γνωσιακή διαδικασία, σε όποια βαθμίδα, δαπανά πολλαπλάσιο χρόνο στην προσπάθειά του όχι μόνο να κατανοήσει το κείμενο που μελετά, να αποκωδικοποιήσει τις λέξεις που είναι άγνωστες, αλλά και να αποστηθίσει, πολλές φορές χωρίς επιτυχία, λόγω του φαινομένου της βραχείας μνήμης που χαρακτηρίζει τα δυσλεξικά άτομα. Αυτή η προσπάθεια απαιτεί χρόνο και νοητική συγκέντρωση, αλλά το δυσλεξικό άτομο εξουθενώνεται από την προσπάθειά του να συγκεντρωθεί γιατί ακριβώς ένα χαρακτηριστικό της δυσλεξίας είναι η αδυναμία συγκέντρωσης…
Η δυσκολία των δυσλεξικών φοιτητών είναι να κατανοήσουν κείμενα, έννοιες, τεχνικές να αποκωδικοποιήσουν ορισμούς, να ξεκαθαρίσουν τις διαφορές μεταξύ των μαθηματικών συμβόλων, να απομνημονεύσουν τύπους, να ανταποκριθούν στο γραπτό λόγο, να αποστηθίσουν, να χειριστούν την καθημερινότητα της ημέρας τους όπως οι υπόλοιποι φοιτητές που μπορούν να παρακολουθούν τον εκπαιδευτικό που διδάσκει και ταυτόχρονα να κρατούν σημειώσεις, ενώ αυτοί δυσκολεύονται, που μπορούν να «καταλάβουν» τα λόγια του στο ρυθμό που αυτός διδάσκει ή υπαγορεύει, ενώ αυτοί δυσκολεύονται, που μπορούν να μεταφέρουν στις σημειώσεις τους τις διαφάνειες που προβάλλονται ή το γραπτό υλικό του πίνακα, ενώ αυτοί δυσκολεύονται, που μπορούν να συγκεντρώσουν την προσοχή τους, ιδιαίτερα στο κλίμα των εξετάσεων, ενώ αυτοί αγχώνονται και δεν μπορούν να αποδώσουν…
Και όμως. Είναι εκπληκτική η δυνατότητα των ατόμων με χαρακτηριστικά δυσλεξίας να οπτικοποιούν το περιβάλλον με ταχύτητες που απέχουν πολύ από το άτομο που δεν χαρακτηρίζεται από πρόβλημα δυσλεξίας. Ένα μη δυσλεξικό άτομο στην καθημερινότητά του έχει την ικανότητα να οπτικοποιεί περίπου 150 εικόνες ανά δευτερόλεπτο έναντι 1.500-4.000 που έχει το δυσλεξικό άτομο και μάλιστα σε τρεις διαστάσεις (Davis, 2010: The Gift of Dyslexia, Armstrong 2011: The Power of Neurodiversity). Τι σημαίνει αυτό; Ο δυσλεξικός φοιτητής «πνίγεται» από μεγάλης ταχύτητας αλληλουχία τρισδιάστατων εικόνων που κατακλύζουν τον εγκέφαλό του και ενώ αποτελούν προνόμιο για τη δημιουργικότητα και την καλλιτεχνία (δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου) είναι μειονέκτημα για τη γραφή και τη γραμμική σκέψη (αριστερό ημισφαίριο), δηλαδή για τις ανάγκες φοίτησής του. Δεν είναι τυχαίο ότι ονομαστοί επιστήμονες, εφευρέτες και καλλιτέχνες είχαν προβλήματα δυσλεξίας. Μεταξύ άλλων, A. Einstein, A. Graham Bell, T. Edison, M. Faraday, W. von Braun, P. Picasso, L. da vinci, S. Jobes, W. Disney, J. Lennon).
Μέσα από αυτό το μικρό κείμενο θα ήμουν ευτυχής αν έδωσα το έναυσμα για να κατανοηθεί, έστω ελλειπτικά, το φαινόμενο της δυσλεξίας. Οι εκπαιδευτικοί, για να έχουν το δικαίωμα να αποκαλούνται εκπαιδευτικοί, πρέπει να κατανοούν τη διαφορετικότητα της αντίληψης των φοιτητών τους με δυσλεξία και να ικανοποιούν την αγωνία τους να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις ενός κόσμου μάθησης που ενώ τον αντιλαμβάνονται διαφορετικά δεν τους παρέχει ίσες ευκαιρίες…
Στις πρακτικές που διευκολύνουν τους δυσλεξικούς φοιτητές στην προσπάθειά τους να συμμετέχουν στο μάθημα ή στις εξετάσεις:
- Ενδιαφερθείτε διακριτικά αν στην αίθουσα υπάρχουν φοιτητές σας με πρόβλημα δυσλεξίας
- Συμπεριλάβετε ειδικές σημειώσεις με αραιό διάστιχο και μεγαλύτερη γραμματοσειρά
- Αν πρόκειται για εργασία δώστε ένα δείγμα από προηγούμενη εργασία φοιτητή
- Προτιμήστε τη συμμετοχή του σε ομαδικές εργασίες
- Κάνετε ένα κατάλογο των βημάτων που απαιτούνται
- Επισημάνετε τα βασικά σημεία της ύλης που θα εξεταστεί
- Υπολογίστε την ανάγκη μεγαλύτερου χρόνου μελέτης
- Αφήστε του την επιλογή μεταξύ γραπτών ή προφορικών εξετάσεων
- Επιμηκύνετε το χρόνο των γραπτών εξετάσεών του
- Προνοήστε να τυπώσετε τα θέματά σας σε μεγαλύτερη γραμματοσειρά και διπλό διάστιχο και ζητήστε από τη Γραμματεία του Τμήματος να αναπαράγει τα θέματά σας σε έγχρωμο χαρτί (όχι λευκό)
- Βεβαιωθείτε ότι τα θέματά σας έγιναν κατανοητά και δώστε του χρόνο να απαντήσει διατυπώνοντας συγκεκριμένες ερωτήσεις. Μη περιμένετε συνεχή ροή στο λόγο του.
- Συνυπολογίστε στην υποστήριξη της πτυχιακής του εργασίας (προφορική παρουσίαση) την ιδιαιτερότητα της δυσλεξίας και διευκολύνετε τις απαντήσεις του
- Μην αδημονείτε να ολοκληρώσετε τη διαδικασία των εξετάσεων και σε καμιά περίπτωση μη θεωρείτε ότι με ένα 5 θα συμβιβαστεί. Μη στερείτε την ευκαιρία σε ένα δυσλεκτικό φοιτητή με την επίδοσή του να ανεβάσει την αυτοεκτίμησή του
- Δώστε την ευκαιρία στους φοιτητές σας με πρόβλημα δυσλεξίας να σας αποκαλούν «δάσκαλο» και εκπαιδευτικό.